Γιατί δεν έχουμε καθαρή εικόνα της ερμηνείας; Μα γιατί πεθαίνουμε.
Η Τέχνη της Μουσικής είναι η Τέχνη του χρόνου. Η Μουσική δημιουργία έχει χρονική αρχή, χρονική μέση και χρονικό τέλος. Η Τέχνη της Μουσικής κινείται από την αναγκαιότητα.
Ακουστικά παρακαλώ;
Σαν σε αφήγηση φτηνού μυθιστορήματος, αρχίζουν οι λέξεις να διατυπώνονται στο μυαλό μου καθώς παρακαλουθώ την καλλίγραμμη αεροσυνοδό από το βάθος του διαδρόμου.
Τα μάτια μου διαγράφουν το αψεγάδιαστο σώμα της αγκαλιάζοντας όλες της τις κινήσεις μέχρι το εκπαιδευμένο χαμόγελο των χειλιών, για έναν και μοναδικό σκοπό: να προσπαθήσουν να ικανοποιήσουν την ακόρεστη επιθυμία του μυαλού μου… να αναπαράγει τον ήχο της φωνής αφού η απόσταση είναι μεγάλη και τ' αυτιά δεν με βοηθούν.
-Παρακαλώ! … Παρακαλώ… Εσείς, παρακαλώ;
Μα είναι όπως την είχα ακούσει μέσα στο μυαλό μου...
-Εσείς, κύριε;
Η κοπέλα έφτασε στη θέση σου και σου μιλά. Ξύπνα!
-Ορίστε…;
-Ακουστικά παρακαλώ;
-Ευχαριστώ…
Το χαμόγελο της φωνής της χάνεται πίσω μου καθώς το νιώθω να χαραμίζεται πλέον στους υπόλοιπους συνεπιβάτες. Η χαμογελαστή της ερώτηση ακούγεται τώρα όλο και πιο επαγγελματική… Οι τουρμπίνες πίσω μου αρχίζουν να την καλύπτουν. Και καλά κάνουν... Σκέφτομαι πως "όσο πιο πίσω τόσο σιγότερα"… Κάπου στο καθρέφτισμα του παραθύρου ψάχνω και το δικό μου χαμόγελο, αλλά πού… Το αεροπλάνο τροχοδρομεί. Ψάχνω να ξεδιαλύνω τον ήχο της φωνής της μέσα στη λαίλαπα της μηχανής. Μπα, το μοίρασμα των ακουστικών τελείωσε… γι’ αυτό δεν ακούγεται. Από περιέργεια, πριν την απογείωση, σηκώνω το βλέμμα μου για να τη δω να διασχίζει πίσω το διάδρομο προς τη θέση της. Καθώς περπατά, ο ήχος των βημάτων της εξαϋλώνεται στη συμπίεση της ατράκτου, κάθεται, κουμπώνει τη ζώνη και κοιτάζει ίσια το διάδρομο. Πάει το χαμόγελο… Συλλαμβάνω τα μάτια μου να ψάχνουν στο πρόσωπό της για να το «αναστήσουν». Καϋμένα αυτιά… Μαζεύτε τώρα με κόπο στα ακουστικά που σας έδωσε όποιο απομεινάρι φιλοδοξεί μάταια να αποτυπωθεί στο ακουστικό σας νεύρο ως «ανταγωνιστής» μιας φωνής καταγεγραμμένης στη μνήμη και … χαμογελαστής.
Πόσες φορές δεν έχω αναρωτηθεί γιατί όσα έργα γράφτηκαν μέχρι τα τέλη του 19ου αι. είναι αριστουργήματα… Αρχίζω να πιστεύω ότι και τα αριστουργήματα που γράφτηκαν αργότερα πατούν σε αυτή τη νοσταλγία: τη νοσταλγία των δημιουργημάτων όπου δημιουργοί και κοινό γνώριζαν πως η μαγεία διαρκεί όσο το δημιούργημα…
Ίσως δεν τεκμηριωθεί ποτέ από κανέναν άξιο διανοητή η σκέψη πως η Τέχνη δεν τελείωσε μα ολοκληρώθηκε… Μου φαίνεται πως κανείς δεν θα έχει συνολική όψη αυτής της αναγκαιότητας παρά μονάχα αυτός που ως δια μαγείας θα επιθυμήσει να αφαιρέσει από τη μνήμη του κάθε σκουπίδι αποθηκευμένου ήχου, κάθε πληροφορία δουλεμένης μελέτης. Νομίζω πως αριστουργήματα γράφονται μόνο όταν ο άνθρωπος συνειδητοποιήσει τη ματαιότητα να θέσει τη δική του σταγόνα στον ωκεανό της μουσικής πληροφορίας. Αριστουργήματα νομίζω πως γράφονται όταν ο άνθρωπος συλλέξει τις κορυφές, τις μελετήσει και ύστερα τις στύψει για να πιεί το απόσταγμα μέχρι να μιλήσει εκπνέοντας το πνεύμα μιας μέθης ιδιόμορφης.
Μουσική Παιδεία Ίσως να έχουν γραφτεί αρκετά περί της αναγκαιότητας νέων διδακτικών πρακτικών για τη Μουσική Παιδεία. Ίσως, ήδη, κάθε ενέργεια οποιουδήποτε μουσικοδιδασκάλου (με όλα τα μήκη και τα πλάτη της έννοιας) να είναι από μόνη της μια διαδικασία καινοτομίας προσαρμοσμένης στις μαθησιακές ανάγκες των μαθητών του. Αναλογικά με την ηλικία της ανθρωπότητας όμως είναι σίγουρο πως η σχέση των ανθρώπων με τον τρόπο διδασκαλίας της Μουσικής, ως δομική και τεκμηριωμένη διαδικασία μουσικής παιδείας, δεν βρίσκεται μακρύτερα από τα πρώτα της βήματα. Δεν αναφέρομαι στην ιστορία της αλλά στον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε, διδασκόμαστε και διδάσκουμε το μουσικό φαινόμενο από γενιά σε γενιά.
Memento mori…
Κανείς πάνω στον οίστρο της ζωής του δεν σκέφτεται το τέλος του.
Με τον ίδιο τρόπο ουδείς πια δεν σέβεται στη γενεολογία των ήχων τη θνησιγενή τους μοίρα -μα και τη γενεσιουργό αιτία- που δεν είναι άλλη από τη σιωπή. Κανείς στον ορυμαγδό ηχητικών σημάτων που κατακλύζουν τον καθημερινό μας βίο, δεν αναλογίζεται το κόστος –ή την ευλογία- του μη ήχου, της επιλογής δηλαδή να ακούσουμε τη σιωπή ή να μην ακούσουμε τίποτα. Από τη στιγμή της σύλληψής μας δεχόμαστε και στέλνουμε ηχητικά μηνύματα όχι μόνο μέσω των σωμάτων μας. Το θαύμα της επικοινωνίας μας μέσω των ήχων ούτε ξεκινά μα ούτε και σταματά με την ανθρώπινη σωματική δραστηριότητα. Το περιβάλλον μας ωστόσο δεν παράγει πια ήχους μόνο από έμβια όντα, φυσικά φαινόμενα, σώματα ή μηχανές που κατασκευάστηκαν με μόχθο μυϊκό...
Deus ex machina
Για τις μηχανές ειδικά η συζήτηση είναι μεγάλη.
Οι μηχανές μεγάλωσαν παράγοντας ή αναπαράγοντας τον εαυτό τους ως καινούργιες μηχανές ή τμήματα μεγαλύτερων μηχανών, αντικείμενα δηλαδή σε μεγέθη και δυνατότητες ανεξέλεγκτης κλίμακας με ταυτότητα ηχητική μερικώς - ή ολικώς - ανεξάρτητη από αυτή του δημιουργού τους είτε αυτός είναι ο άνθρωπος, είτε μια άλλη μηχανή. Η χρηστικότητα, το κέρδος, η ευκολία, η αναγκαιότητα, η αναψυχή, η ειδίκευση, ο εντυπωσιασμός, η Τέχνη, η δημοσιότητα, η επικοινωνία… Τίποτα απ’ όλ’αυτά δεν βοήθησε τον εαυτό μας να ισορροπήσει ανάμεσα στη φυσική μας σχέση με τον ήχο και τη σιωπή.