top of page

"Απλότης", μια ρομάντσα από το Παρίσι...

Berthold
Δεμερσμάν - Σκυλίτσης "Απλότης", Μικρή Φαντασία αρ. 2, έργο 28bis - Τριπλή Ηχογράφηση σε ιστορικό πλαγίαυλο (με ψηφιακό πιάνο) - Π.Σ.
00:00 / 00:00

Τριπλή ηχογράφηση με αυθεντικό πλαγίαυλο "Μπέρτολντ" κωνικής διάτρησης, συστήματος Μέγιερ 10 κλειδιών, (κατασκευή: τέλη 19ου αι.) και ψηφιακό πιάνο.
Ταυτότητα Ηχογράφησης εδώ

ΔΣΣβ.jpg

Δημήτριος Στεφάνοβικ Σκυλίτσης

(1839-1893)

Παύλος Στεφάνοβικ Σκυλίτσης.jpg

Ο χρόνος σκεπάζει κάθε δημιούργημα που δεν αντέχει στη λήθη των ανθρώπων. Από αυτή τη νομοτέλεια καμμιά μουσική σύνθεση, δικαίως, δεν καταφέρνει ποτέ να δραπετεύσει. Αυτό όμως που μετατρέπει ένα ξεχασμένο γοητευτικό αντικείμενο από το παρελθόν σε τεκμήριο μουσικής ιστορίας του σήμερα, είναι η επίγνωση να αναλογίζεται κανείς τον κόσμο μέσα στον οποίο δημιουργήθηκε.

 

Ο Δημήτριος Στεφάνοβικ Σκυλίτσης γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη το 1839 ήταν γόνος της πασίγνωστης αριστοκρατικής οικογένειας εμπόρων από τη Χίο. Έζησε τη ζωή του ανάμεσα σε Λονδίνο, Παρίσι και Κωνσταντινούπολη. Μαζί με τον Ιωάννη (1840-1908) και τον Παύλο, τ' αδέρφια του, ανέπτυξε το δίκτυο των προσοδοφόρων επιχειρήσεων που τους κληροδότησε ο πατέρας τους, Ζανής Στεφάνοβικ (Στεφανής) Σκυλίτσης, από τα Μεστά. Διαδικτυακές αναφορές τον μνημονεύουν ως έναν από τους κτίτορες του Καθεδρικού Ναού της Αγίας Σοφίας στο Λονδίνο αλλά και τον δωρητή του συμπλέγματος του λόρδου Βύρωνα στο Ζάππειο της Αθήνας όπου και πέθανε το 1893. 

 

 

Τρία χρόνια μετά τη γέννηση του Δημητρίου, το 1842, έρχεται στη ζωή ο Παύλος. Μεγάλωσε και μορφώθηκε στην Κωνσταντινούπολη, την πόλη στην οποία φαίνεται να επεκτείνει τις επιχειρήσεις όσο και τη δράση του. Ο Παύλος Στεφάνοβικ αφιέρωσε όλη του τη ζωή στην αξιοποίηση της περιουσίας του προς όφελος του Ελληνισμού, κερδίζοντας κι αυτός επάξια τον τίτλο "Μέγας Ευεργέτης του Γένους". Πλήθος αγαθοεργίες και φιλανθρωπικές δωρεές κοσμούν το έργο του με κορυφαία από αυτές την αναστήλωση της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης το 1896 όπου το πορτραίτο του κοσμεί μια από τις αίθουσες (στο μουσικό περιβάλλον των Πριγκηπονήσων, πιθανότατα στην Πρίγκηπο, διδάσκει και ο μέγιστος Δημήτριος Λάλλας). Πρωτοσέλιδο εφημερίδων της Πόλης το 1901 υπήρξε ο ογκοδέστατος κατάλογος των ευεργετημάτων που χορηγήθηκαν ως πράξη φιλανθρωπίας την ημέρα του θανάτου του. Σε αντίθεση με τ' αδέρφια του ο Παύλος άφησε την τελευταία του πνοή στην αγαπημένη του Κωνσταντινούπολη.

​​

Παύλος Στεφάνοβικ Σκυλίτσης

(1842-1901)

Για τον Ιούλιο Δεμερσμάν (1833-1866), τριαντατρία χρόνια ζωής ήταν αρκετά ώστε να αφήσει ανεξίτηλο στίγμα στην ιστορία της πλαγιαυλητικής τέχνης. Απόφοιτος της τάξης του μεγάλου Τουλού στο Παρίσι, ο Δεμερσμάν, παρά τη σύντομη ζωή του, έμεινε στην ιστορία ως κορυφαίος δεξιοτέχνης, δάσκαλος και συνθέτης.  

Τίποτα μέχρις εδώ δεν φαίνεται να συνδέει αυτούς τους δυο μεγάλους ευεργέτες με τη μουσική και τον μεγάλο βιρτουόζο...

 

Μέχρι το 1861 ...

jd.png

Ιούλιος Δεμερσμάν (1833-1866)

αφιέρωση2.png

Η πρώτη σελίδα της σονάτας σε Μι ύφεση μείζονα έργο 22 με την αφιέρωση στον μαθητή του, Παύλο Στεφάνοβικ Σκυλίτση (ανάτυπο 20ου αιώνα, μέρος του πιάνου)

...όταν ο Δεμερσμάν αφιερώνει την πρώτη σονάτα του για φλάουτο και πιάνο στον "μαθητή και φίλο" του, Παύλο Στεφάνοβικ Σκυλίτση ενώ την επόμενη χρονιά, το 1862, τυπώνει την "Απλότητα", ένα δημοφιλές τραγούδι της εποχής, ως μέρος της δεύτερης έκδοσης του έργου 28, "Έξι μικρές Φαντασίες" για δυο φλάουτα και πιάνο. Οι στίχοι του δημοφιλούς αυτού κομματιού με τον τίτλο  "Απλότης" μας είναι μέχρι σήμερα άγνωστοι. Κατά υπόθεση του γράφοντος, πιθανόν οι στίχοι να ήταν δημιούργημα του λογοτέχνη Ιωάννη Ισιδωρίδη Σκυλίτση (1819-1890) ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στο Παρίσι ακριβώς εκείνη την περίοδο.

 

 

Απλοτης.png
remusat-solo

Το εξώφυλλο από τις "Έξι μικρές Φαντασίες" έργο 28bis με την δεύτερη, την "Απλότητα" του Δημητρίου Στεφάνοβικ Σκυλίτση. Στοχεύοντας στην εμπορική επιτυχία της έκδοσης, σε αντίθεση με άλλες δεξιοτεχνικές συνθέσεις για πλαγίαυλο, ο όρος "Εύκολες" τυπώνεται στο εξώφυλλο ενθαρρύνοντας έτσι τη διάδοση του εντύπου στο ευρύ κοινό.

Η "Ρομάνς" του Ρεμιζά ως ταυτοποίηση με αυτή του Δεμερσμάν.

Στο έργο του "Ο πλαγιαυλητής μυθοπλάστης, Ρομάντσες με παραλλαγές σε μορφή Φαντασίας" ("Le Flûtiste Romancier /  Romances Variées en forme de Fantaisies") για πλαγίαυλο σόλο, ο Ιωάννης Ρεμιζά, (J. Rémusat 1815-1880) μας διηγείται πρόσωπα της ερωτικής μυθιστορίας μέσα από απλές δημοφιλείς μελωδίες του συρμού. Μια εισαγωγή και αρκετές ευφάνταστες παραλλαγές πλαισιώνουν μια σειρά από ρομαντικές μελωδίες που τραγουδούσαν στο Παρίσι στα μέσα του 19ου αιώνα. Μια από αυτές, ως μέρος της δεύτερης σουίτας, είναι και αυτή με τον τίτλο "Απλότης, Ρομάντσα Δ. Σκυλίτση" αποκαλύπτοντάς μας έτσι την "πατρότητα" του κομματιού που αποδίδεται στον Δημήτριο Σκυλίτση, αδερφό του "πλαγιαυλοτέχνη", όπως αναφέρει ο ελληνικός Τύπος της εποχής, Παύλου Στεφάνοβικ Σκυλίτση.

 

 

σκυλίτσης-ρομανς.png

Επάνω: Η αρχή από το θέμα της ρομάντσας με το όνομα του συνθέτη σε παρένθεση παρμένο από την ομώνυμη σύνθεση του "Πλαγιαυλητή μυθοπλάστη".

Δεξιά: Η πρώτη σελίδα του "Πλαγιαυλητή μυθοπλάστη" του Ρεμιζά στην οποία εντάσσεται η συγκεκριμένη μελωδία.

ρεμιζάς-μυθοπλάστης.png

Αναμφίβολα, το ενδιαφέρον μου γύρω από τον συγκεκριμένο συνθέτη μονοπώλησε το έργο αυτό στο οποίο, σαν εμβόλιμη αναπόληση, διασώζεται για δεύτερη φορά η μελωδία της "Ρομάντσας" από τον D." (Δημήτριο) Σκυλίτση. Αξιοσημείωτο παραμένει το γεγονός ότι η συγκεκριμένη μελωδία αποτελεί και τον συνδετικό κρίκο που συνδέει τους δυο Έλληνες κροίσους με τους δυο κορυφαίους πλαγιαυλητές ως κοινός τόπος έμπνευσης.

​Ο "μυθοπλάστης" είναι δομημένος σε δυο σουίτες από μικρές μικρές φαντασίες με εισαγωγή. Μέσα σε αυτές τις μικρές φαντασίες όπου πλέκονται τα δημώδη θέματα, η "Απλότητα" εντοπίζεται ως τέταρτο μέρος στην δεύτερη σουίτα.

romancier suite.png

Επάνω: Η δομή του έργου του Ρεμιζά, με την "Απλότητα" του Σκυλίτση στη δεύτερη σουίτα

 

Ως φόρο τιμής, μαζί με την ηχογράφηση της έκδοσης του Δεμερσμάν, παραθέτω παρακάτω και την πρώτη ηχογράφηση της έκδοσης αυτού του κομματιού για πλαγίαυλο σόλο του Ρεμιζά.

Ρεμιζά - Σκυλίτση "Απλότης", από το έργο "Πλαγιαυλητής Μυθοπλάστης", 2η Σουίτα 4ο μέρος "Ρομάντσα" - Ιωάννης Ρεμιζά / Δημήτριος Σκυλίτσης
00:00 / 00:00

Ηχογράφηση με αυθεντικό πλαγίαυλο "Μπέρτολντ" κωνικής διάτρησης, συστήματος Μέγιερ 10 κλειδιών, (κατασκευή: τέλη 19ου αι.)

Ταυτότητα Ηχογράφησης εδώ

Η συνθετική δεινότητα που αποδίδεται στον Δημήτριο, ωστόσο, δεν εξαντλείται στην παραπάνω απλή μελωδία όπως αναφέρει ο Τόμ Μουρ (βλ. "Πηγές"). Η έρευνα μένει να φέρει στο φως και τις άλλες δυο συνθέσεις που του αποδίδονται και οι οποίες μέχρι στιγμής θεωρούνται χαμένες: την «Κομψή Φαντασία για πλαγίαυλο» δημοσιευμένη από τον οίκο Λεγκουί στο Παρίσι ακριβώς την ίδια εποχή (1861) αλλά και την Πόλκα-Μαζούρκα «Ελένη» δημοσιευμένη από τον οίκο Ζιρό το 1858. Πιθανόν το έργο αυτό να ήταν αφιερωμένο στην Ελένη Σκυλίτση, μητέρα και των δυο.

Προεκτάσεις

Άξιοσημείωτες θα μπορούσε να πει κανείς, είναι και οι ακόλουθες επισημάνσεις οι οποίες, κατά την κρίση του γράφοντος, θα βοηθήσουν περαιτέρω την έρευνα.  

- Από τους δυο εκδοτικούς οίκους, Λεγκουί και Ζιρό, που εκδίδουν αντιστοίχως τα δυο παραπάνω - χαμένα μέχρι στιγμής - έργα, ο δεύτερος αγοράζεται από τον Λεντύκ, επίσης πλαγιαυλητή και συνθέτη σταχυολογηθέντα από τον Ρεμιζά, ο οποίος μεταξύ πολλών άλλων έργων για πλαγίαυλο, εκδίδει αργότερα και την γνωστή μέθοδο των Ταφανέλ-Γκωμπέρ.

- H ευθεία αναφορά του ονόματος του Παύλου Στεφάνοβικ Σκυλίτση ως μαθητή και φίλου του Δεμερσμάν, συνδέει τον Έλληνα κροίσο με τον (πιθανόν ευεργετημένο) Δεμερσμάν ο οποίος ίσως ξεπληρώνει την υποχρέωση με την αφιέρωση. Η αναφορά συτή ωστόσο εξηγεί και το ενδιαφέρον του αδερφού του Δημητρίου για τον, νεότερό του, Ευρυσθένη Γκίζα του οποίου το ταξίδι και τη διαμονή στο Παρίσι, τη χρυσή περίοδο της Διεθνούς 'Εκθεσης του 1889, χρηματοδότησε, όπως ο ίδιος ο Γκίζας αναφέρει. Ο Σκυλίτσης, πριν ανακοινώσει στον Τύπο την κάλυψη των εξόδων του Γκίζα στο Παρίσι, παρακολουθεί από κοντά τις συναλίες του στην Αθήνα, όπως αναφέρουν οι συντάκτες της εποχής. Είναι προφανές ότι ο Γκίζας ετέθη από νωρίς υπό την προστασία του Δημητρίου Στεφάνοβικ και του ερασιτέχνη φλαουτίστα Παύλου Στεφάνοβικ, τους ιδανικότερους ίσως ευεργέτες που θα μπορούσε να φανταστεί για όλη του τη ζωή (ο Γκίζας πεθαίνει μόλις έναν χρόνο μετά τον Παύλο). Ο κύκλος αυτός των βαθύπλουτων επιχειρηματιών με σφύζουσα εμπορική δραστηριότητα μέσω τον ναυτιλιακών δικτύων σε Μεσόγειο και Δούναβη, εξηγεί και την δωρεά του μεταλλικού πλαγιαύλου από τον τραπεζίτη Γεώργιο Αθηνογένη (ή Αθηναγένη) στο Παρίσι το 1889.


Πηγές
-Τομ Μούρ, "J. Rémusat, Le Flûtiste Romancier: Romances Variées en forme de Fantaisies", https://www.academia.edu/24671644/J._R%C3%A9musat_Le_Fl%C3%BBtiste_Romancier_Romances_Vari%C3%A9es_en_forme_de_Fantaisies

-Εθνική Πινακοθήκη Πορτραίτων, Βρετανία, https://www.npgprints.com/image/1163502/camille-silvy-demetrius-stefanovich-schilizzi

-Γενεαλογικό Δέντρο Οικογένειας Σκυλίτση/ Παύλος Στεφάνοβικ, http://www.christopherlong.co.uk/gen/maximogen/fg21/fg21_005.html

bottom of page