Στην λογοτεχνία του 19ου αιώνα οι αναφορές στην αγνότητα της ελληνικής υπαίθρου δεν αποτελούν γνώρισμα σπάνιο. Το "Ειδύλλιον", ως μορφή έκφρασης της νεοελληνικής Τέχνης κατά τον ύστερο ρομαντισμό, κλείνει μέσα του τη δίψα του αστού αναγνώστη/ακροατή, να γευτεί με τρόπο απτό έναν κόσμο πηγαίας, μυστηριώδους, ίσως ακόμα και δαιμονικής, απόλαυσης του φυσικού κόσμου της υπαίθρου ως τοπίο ήθους ώριμης μα και άγριας ομορφιάς.
Αξίζει κανείς να σταθεί σε πάρα πολλά σημεία.
Στην δύναμη της πηγαίας επίδοσης του πρώην βοσκού που ερμηνεύει τον αυλό με τρόπο όχι μόνο απόκοσμο μα και επικίνδυνο. Είναι αλήθεια πως η ικανότητα του ήρωα να προκαλεί με τη μουσική του Τέχνη τη συρροή του κόσμου ξεπερνά τα όρια του φανταστικού…
Στην θελκτική ατμόσφαιρα της εσπερίας η οποία κρύβει το πραγματικό της πρόσωπο και όπου τα φυσικά θέλγητρα μιας πόρνης παραλληλίζονται ευθέως με τα ικανότατα μουσικά της αντίστοιχα…
Στην βαθιά εκτίμηση του για την Τέχνη της Μουσικής που φαίνεται να συνοδεύεται και από βαθιά γνώση της οπερατικής επικαιρότητας του καιρού του. Ο δε στέφανος δόξας που κοσμεί τον ήρωα ως αμοιβή γεμάτος κοσμήματα και χρυσό δεν φαίνεται να είναι διαφορετικός από αυτούς που αποδίδονται στον Γκίζα (και μάλιστα στις περιοδείες σπό εκείνες τις περιοχές).
Στην πρόθεση του συγγραφέα να πείσει τον αναγνώστη πως γνωρίζει άριστα τόσο το Παρίσι, όσο και την τύχη των ανθρώπων που επιλέγουν την Δύση για την αναγνώρισή τους αγνοώντας πως η απαράμιλλη Τέχνη τους μιλά πραγματικά όταν μιλά στους λίγους. Γι’ αυτήν και μόνο την ιδέα το ανάγνωσμα αυτό νομίζω λαμβάνει διαστάσεις διαχρονικές. Σήμερα, στον μεθεπόμενο αιώνα, οι άνθρωποι αναζητούν ακόμα την πραγματική μουσική χωρίς να αναγνωρίζουν πως η πηγαία της απόλαυση βρίσκεται μοιρασμένη ανάμεσα στο αλφάβητο μέσα μας και στον δημιουργό-ερμηνευτή που είναι αναγνώστης και ποιητής του. Όσο ο ποιητής επιθυμεί να μεγαλώσει την εκ φύσεως περιορισμένη λατρεία αυτού του δώρου που επιβάλει η βουκολική ύπαιθρος, τόσο το «δώρο» γίνεται κατάρα στερώντας απ’ όλους την απόλαυση ενός ελέω θεού «φυσικού» ευεργετήματος, ή αλλιώς ενός πολύτιμου και ανεπανάληπτου αγαθού που δεν είναι άλλο από την ίδια την Μουσική.
Ο συγγραφέας φαίνεται να γνωρίζει πολύ καλά το σύστημα προώθησης καλλιτεχνών του καιρού του στο οποίο εμπλέκονται, εκτός από τους αιθουσάρχες και τους ιμπρεσσάριους, ακόμα και οι ίδιοι οι «λειτουργοί» της δημοσιότητας: οι δημοσιογράφοι. Δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται για τα έργα που ακούστηκαν. Η αποσιώπηση της λεπτομέρειας πως ο βουκολικός αυλός θα ήταν αδύνατο να συμπράξει με το συγκερασμένο «κλειδοκύμβαλο» μου φαίνεται δεν προέρχεται μόνο από άγνοια του συγγραφέα. Νομίζω πως η προφανής πρόθεση να «χτυπήσει» ένα σύστημα «δυτικόφερτης» μουσικής «παιδείας» αποκτά στο εύρημα αυτής της σύμπραξης διαστάσεις σχεδόν υπερρεαλιστικές. Για τον συγγραφέα δηλαδή φαίνεται να αρκεί πως ο αυλητής προέρχεται από την ίδια την φύση, από ένα περιβάλλον που τον έχει σμιλεύσει με τον τελειότερο δυνατό τρόπο καθιστώντας τον υπόδειγμα πηγαίας φυσικής Τέχνης στην οποία η επιτηδευμένη μουσική Δύση δεν μπορεί παρά να υποκλιθεί.
Διευρύνοντας όμως τα σύνορα του ευρωπαϊκού αυτού χώρου όπου συνυπάρχουν ο βοσκός αυλητής και η Όπερα του Παρισιού, νομίζω πως πρόθεση του δεν είναι μάλλον να προστατεύσει την ελληνική πραγματικότητα της μουσικής παιδείας του καιρού του ακολουθώντας ανάλογες «σταυροφορίες» που εκείνο τον καιρό είχαν διατυπωθεί, αλλά να προβληματίσει τον ελληνόφωνο αναγνώστη ως ευρωπαίο πολίτη για την τύχη της φυσικής έκφρασης – της επαφής δηλαδή του ανθρώπου με τη γενεσιουργό αιτία καλλιτεχνικής δημιουργίας – που απασχολεί κάθε λειτουργό της μουσικής Τέχνης κατά τη διάρκεια ολόκληρου του 19ου αιώνα. Η αναζήτηση της χαμένης πηγαίας παράδοσης φαίνεται να είναι ο άξονας που τον προβληματίζει και η αναζήτηση αυτή δεν απασχολεί μόνο τους Έλληνες αλλά ολόκληρο τον ευρωπαϊκό πνευματικό κόσμο μέχρι σήμερα.
Σε κανένα ανάγνωσμα μέχρι τώρα, το 1896, ο Γκίζας δεν διάβαζε πιο ανάγλυφο, πιο μοιραίο, το τίμημα των δικών του επιλογών...
Ακούστε το: