Βουκολικόν
Τεμάχιον δια Πλαγίαυλον ή Κλειδοκύμβαλον...
Σε αυθεντικό πλαγίαυλο "Μπέρτολντ" κωνικής διάτρησης, συστήματος Μέγιερ 10 κλειδιών, (κατασκευή: τέλη 19ου αι.). Ηχογράφηση Ιουλίου 2019
Ταυτότητα Ηχογράφησης εδώ
"Ποιμενικόν" θα μπορούσε να είναι ο εναλλακτικός τίτλος αυτού του μικρού έργου, ο οποίος, ακολουθώντας την ιστορική παρουσία του στα γαλλικά, κυρίως, έργα για φλάουτο, σκιαγραφεί έναν πίνακα μουσικής ηθογραφίας της μπέλ επόκ. Η έκδοση μουσικής για πλαγίαυλο ή κλειδοκύμβαλο, όργανα που διδάσκονται στο "Ωδείον" μακριά από τα χέρια ενός βοσκού, υπηρετεί την, καλαίσθητα εκλεπτυσμένη, ανάγκη ενός αθηναϊκού σαλονιού να ζήσει το πνεύμα της αρχέγονης ελληνικής του Παράδοσης, μέσα στο νέο αστικό του τοπίο.
Το "Βουκολικόν" με υπότιτλο "Bucolique", τυπώθηκε από τον εκδοτικό οίκο του Ζαχαρία Βελουδίου και φαίνεται να αποδίδεται στον καθηγητή "κλειδοκυμβάλου" του Ωδείου Αθηνών, συνεργάτη του Ευρυσθένη Γκίζα αλλά και μανιώδη φωτογράφο, Μιχαήλ Βελούδιο.
Μιχαήλ Βελούδιος
(1865-1953)
Η δίψα για την χωρίς όρους επαφή των φιλομούσων αστών με την πηγαία ομορφιά της υπαίθρου, δεν ήταν χαρακτηριστικό γνώρισμα μόνο της ελληνικής δημιουργίας εκείνη την εποχή, μα ούτε και η Τέχνη της Μουσικής διεκδικεί το μονοπώλιο στην δημιουργία εμπνευσμένων έργων με αυτό το θέμα. Ο δημιουργός αυτής της παρτιτούρας δεν έκανε τίποτα περισσότερο από το να μεταφέρει στο πεντάγραμμο, όσο μπορούσε πιο πιστά, το ρετουσαρισμένο πρόσωπο της ελληνικής παράδοσης όπως ακριβώς αυτό θα αποτυπωνόταν στα φίλμ ενός Μπουασονά ή, λίγο νωρίτερα, στο μουσαμά ενός Γύζη.
Φρ. Μπουασονάς, "Βοσκοί στην κορυφή του Παρνασσού", 1903
Επάνω: Το εξώφυλλο του έργου "Βουκολικόν"
Η συστηματική όμως καταγραφή και μελέτη της ελληνικής παράδοσης απετέλεσε αντικείμενο εργασίας για την ιστορική τετρανδρία Νάζου, Ψάχου, Περιστέρη και Μαρσίκ, στους οποίους η έρευνα της αστείρευτης παραδοσιακής μας μουσικής πολλά οφείλει (αλλά και οφείλει να οφείλει).
Από τους χαμένους κυλίνδρους αυτής της προσπάθειας μοιάζει να ξεπηδά η λόγια καταγραφή αυτής της "Βουκολικής" μελωδίας με το χαρακτηριστικό αιολικό διάστημα να τονίζεται ιδιαιτέρως ανακαλώντας, ανάλογα, την ίδια γραφή στην Ουγγρική Ποιμενική Φαντασία του Ντόπλερ έργο 26 για πλαγίαυλο και έγχορδα, την οποία ιδιαίτερα εξετίμησαν οι ακροατές του Γκίζα αρκετά χρόνια νωρίτερα. Την ίδια εποχή στη Γαλλία ο Παύλος Ταφανέλ, αφιερώνει στον μαθητή του Φίλιππο Γκωπέρ, το Ποιμενικό Andante και Scherzettino, το 1907, ένα χρόνο πριν πεθάνει.
Το ελληνικότατο "Βουκολικόν" δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια σελίδα μουσικής που κλείνει μέσα της έναν αυτοσχεδιασμό και έναν υποτυπώδη μικρό χορό ως κατακλείδα. Πρόκειται ίσως για τη πρώτη παρτιτούρα έργου για πλαγίαυλο που γράφτηκε χωρίς διαστολές με ελληνικό θέμα ή χαρακτήρα για πλαγίαυλο σόλο. Το επόμενο συγγενικό, ως προς αυτό και μόνο το χαρακτηριστικό, κομμάτι είναι η "Σύριγξ" του Δεβυσύ.
Ο συντάκτης/ερμηνευτής επέλεξε να υποθέσει την αλλοίωση της ύφεσης στον φθόγγο του Σι, σε όσες από τις περιπτώσεις που δεν την φέρει, η κλίμακα στην οποία είναι γραμμένο το έργο δείχνει να το επιτάσσει. Η πρωτότυπη παρτιτούρα φυλάσσεται στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο ως τεκμήριο με κωδικό MS.5.055 , για την εκ νέου φωτογράφηση του οποίου, ο συντάκτης θερμά ευχαριστεί τους ιθύνοντες του ιδρύματος.
Η παρούσα ηχογράφηση αφιερώνεται στον κ. Κωστή Δεμερτζή, με αφορμή την εισήγησή του για την αστική πρόσληψη του δημοτικού τραγουδιού, ως στοιχείου παιδευτικής προσλαμβάνουσας στο έργο του Νίκου Σκαλκώτα. Το στοιχείο αυτό, μαζί με την πληροφορία ότι ο πατέρας του Σκαλκώτα ήταν ερασιτέχνης φλαουτίστας, ενισχύει την άποψη ότι ακούσματα σαν κι αυτό, συνέβαλαν δραστικά στον τρόπο με τον οποίο ο μεγάλος συνθέτης αφομοίωσε την λεγόμενη "Εθνική Σχολή" .
Επάνω: Το εσώφυλλο της παρτιτούρας
Παραπομπές
Αναφορές στο έργο συλλογής τεκμηρίων ελληνικής παραδοσιακής μουσικής ανακοινώθηκαν σε ειδική ημερίδα που διοργάνωσε το Κέντρο Ερευνών και Τεκμηρίωσης του Ωδείου Αθηνών, ως μέρος του κύκλου εκδηλώσεων "Ο Αρμάνδος Μαρσίκ και η Ελλάδα".
Δείτε το πρόγραμμα της ημερίδας πατώντας στον ακόλουθο σύνδεσμο:
https://www.athensconservatoire.gr/wp-content/uploads/2018/10/Marscik-2.11.2018-AC.pdf
Σελίδα από τον "Μουσικό Κόσμο" ("Le Monde Musical"), Παρίσι 1911, όπου ο Αρμάνδος Μαρσίκ περιγράφει την εμπειρία του από τη συλλογή ελληνικών παραδοσιακών μελωδιών.
Η ομώνυμη έκθεση που πραγματοποιήθηκε στο Ωδείο Αθηνών, περιείχε ηχογραφήσεις μελωδιών που κατεγράφησαν για τον παραπάνω σκοπό.
Ακούστε την αφήγηση του δημοσιεύματος του Αρμάνδου Μαρσίκ στον "Μουσικό Κόσμο" ("Le Monde Musical") του 1911 μαζί με τις ηχογραφήσεις των καταγραφών του εδώ: https://www.athensconservatoire.gr/a-marsick-keimeno/